Τι σημαίνει πραγματικά συμμετοχή στην πολιτιστική κληρονομιά; Πώς μπορούμε να ενδυναμώσουμε τις τοπικές κοινότητες ώστε να μην είναι απλοί θεατές, αλλά ουσιαστικοί συνδημιουργοί; Αυτά τα ερωτήματα βρέθηκαν στο επίκεντρο των δύο πρώτων συνεδριών συμ-σχεδιασμού (co-design sessions) που υλοποιήθηκαν διαδικτυακά στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου EMPATHS – Empowering Landscapes with Participatory Approaches to Heritage Interpretation Skills, με τη συμμετοχή επαγγελματιών πολιτιστικής κληρονομιάς από την Αλεξανδρούπολη και τα Ρίζια.
Οι συνεντεύξεις υλοποιήθηκαν από τη HERITΛGE Management Organisation και το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης και αποτέλεσαν την πρώτη οργανωμένη ευκαιρία διαλόγου μεταξύ των τεχνικών εταίρων και των εταίρων πιλοτικής εφαρμογής του έργου. Στόχος ήταν να διαμορφωθεί ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα του πεδίου, ενισχύει τις δεξιότητες των επαγγελματιών και ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των ίδιων και των συναδέλφων τους στο πιλοτικό πρόγραμμα κατάρτισης.
Στην Αλεξανδρούπολη, η ομάδα «Δρομέας Θράκης» μοιράστηκε την εμπειρία της από διοργανώσεις πεζοποριών που συνδυάζουν ήπια σωματική άσκηση, ψυχοθεραπεία, αφήγηση και πολιτισμική ερμηνεία. Παρά την επιτυχία και την πολυετή δράση τους, οι συμμετέχοντες ανέδειξαν την ανάγκη για δομημένες μεθόδους συμμετοχής, για καλύτερο συντονισμό ρόλων και για εργαλεία που επιτρέπουν τη συλλογή και φιλτράρισμα ιδεών χωρίς να διακυβεύεται η ποιότητα των δράσεων.
Στα Ρίζια, η μακρόχρονη δράση του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου υπογράμμισε την αξία της διαγενεακής συνέργειας και την πρόκληση της ενεργοποίησης των νέων. Παρά το ισχυρό πνεύμα εθελοντισμού, παρατηρείται έλλειψη γνώσης ως προς το σχεδιασμό, τη βιωσιμότητα και την αξιολόγηση πολιτιστικών δράσεων. Αναδείχθηκε η ανάγκη για πρακτική κατάρτιση σε ερμηνεία κληρονομιάς, οργάνωση ομάδων, αξιοποίηση τοπικής μνήμης και ανάπτυξη έργων με ουσία και συνέχεια.
Κοινό σημείο και στις δύο συνεδρίες ήταν η επιθυμία για συμμετοχικά μοντέλα που σέβονται τις υπάρχουσες πρακτικές, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν νέα εργαλεία και μεθοδολογίες. Ενδεικτικά, η ανάγκη για ευέλικτες μορφές μάθησης (δια ζώσης, διαδικτυακά ή συνδυαστικά), και η επιμονή στην ανθρώπινη προσέγγιση στη μάθηση, με εμψυχωτές που κατανοούν την τοπική πραγματικότητα.
Οι συνεδρίες αυτές δεν ήταν απλώς ανταλλαγή απόψεων – ήταν ένα σημείο εκκίνησης. Μια έμπρακτη υπενθύμιση ότι η ερμηνεία της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν είναι μια μονόδρομη διαδικασία, αλλά μια συλλογική πράξη μνήμης, ταυτότητας και φαντασίας. Το EMPATHS φιλοδοξεί να γίνει πλατφόρμα όπου οι τοπικές φωνές αποκτούν εργαλεία, λόγο και χώρο να ακουστούν και να διαμορφώσουν το μέλλον της πολιτιστικής συμμετοχής.
